การป้องกันการเกิดแผลกดทับในผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีก: เรื่องสำคัญที่ไม่ควรมองข้าม

แผลกดทับ (Pressure Ulcers หรือ Bedsores) เป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยที่เคลื่อนไหวร่างกายได้จำกัด โดยเฉพาะผู้ป่วยที่เป็นอัมพาตครึ่งซีก (Hemiplegia) ไม่ว่าจะเป็นผลจากโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) หรืออุบัติเหตุทางสมองและไขสันหลัง หากไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม อาจทำให้เกิดแผลกดทับที่ลุกลามรุนแรง นำไปสู่การติดเชื้อ เจ็บปวด และคุณภาพชีวิตที่แย่ลงอย่างมาก

บทความนี้จะนำเสนอความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับแผลกดทับ สาเหตุที่เกิดในผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีก พร้อมแนวทางการป้องกันอย่างเป็นระบบ

ทำไมผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีกจึงเสี่ยงต่อการเกิดแผลกดทับ?

    การเคลื่อนไหวจำกัด: ผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีกไม่สามารถขยับครึ่งหนึ่งของร่างกายได้ดี ทำให้ไม่สามารถเปลี่ยนท่าทางเองได้อย่างสม่ำเสมอ ส่งผลให้เกิดแรงกดทับต่อเนื้อเยื่อบริเวณใดบริเวณหนึ่งนานเกินไป

    การรับรู้ความรู้สึกลดลง: ผู้ป่วยอาจไม่รู้สึกเจ็บหรือไม่สบายเมื่อนั่งหรือนอนในท่าทางเดิมนานๆ จึงไม่สามารถตอบสนองต่อสัญญาณเตือนของร่างกายได้

    ภาวะโภชนาการไม่ดี: ผู้ป่วยบางรายมีภาวะขาดสารอาหารหรือขาดโปรตีน ซึ่งทำให้ผิวหนังอ่อนแอและซ่อมแซมตัวเองได้ช้าลง

บริเวณที่เสี่ยงต่อการเกิดแผลกดทับ

    - ก้นกบและสะโพก (sacrum และ ischial tuberosity)

    - ข้อศอก

    - หลังศีรษะ

    - หลังไหล่

    - ข้อเท้า และส้นเท้า

    - หัวเข่า (โดยเฉพาะด้านนอกของเข่าในผู้ป่วยนอนตะแคง)

แนวทางการป้องกันแผลกดทับ

    การพลิกตะแคงตัวอย่างสม่ำเสมอ

       - หากคนไข้เป็นผู้ป่วยติดเตียงที่ไม่สามารถเคลื่อนไหวร่างกายได้ด้วยตนเอง ญาติและคนดูแลควรพลิกตัวผู้ป่วยทุก 2 ชั่วโมง

        - หากนั่งบนรถเข็น ควรเปลี่ยนท่าทางหรือยกตัวขึ้นทุก 15–30 นาที

    ใช้อุปกรณ์ช่วยลดแรงกดทับ

        - ใช้เบาะลม เบาะเจล หรือเบาะโฟมพิเศษ

        - หมอนรองบริเวณเข่า ข้อศอก หรือข้อเท้า เพื่อหลีกเลี่ยงการกดทับโดยตรง

    ดูแลผิวหนังอย่างสม่ำเสมอ

        - ตรวจสอบผิวหนังทุกวัน โดยเฉพาะบริเวณเสี่ยง

        - รักษาความสะอาด และให้ผิวแห้งอยู่เสมอ

        - ใช้ครีมให้ความชุ่มชื้น แต่หลีกเลี่ยงการนวดบริเวณที่แดงหรือเจ็บ

    ส่งเสริมโภชนาการที่ดี

       - ให้โปรตีน วิตามิน และแร่ธาตุเพียงพอ

       - ปรึกษานักโภชนาการหากผู้ป่วยเบื่ออาหาร หรือน้ำหนักลดลงอย่างรวดเร็ว

    ทำกายภาพบำบัดและฝึกเคลื่อนไหว

        - การฟื้นฟูสมรรถภาพด้านการเคลื่อนไหวจะช่วยลดความเสี่ยงของแผลกดทับ

        - ฝึกให้ผู้ป่วยช่วยตัวเองในการเปลี่ยนท่าได้บ้างหากเป็นไปได้

สัญญาณเตือนเบื้องต้นของแผลกดทับ

    ผิวหนังมีรอยแดงที่ไม่จางหายแม้จะลดแรงกดแล้ว

    ผิวลอก เป็นตุ่มพอง หรือมีแผลเปิด

    เจ็บ แสบ หรือรู้สึกแปลกๆ บริเวณนั้น (ในผู้ป่วยที่ยังรู้สึก)

หากพบอาการเหล่านี้ ควรแจ้งแพทย์หรือพยาบาลทันทีเพื่อเริ่มต้นการดูแลรักษาอย่างเหมาะสม

สรุป

แผลกดทับสามารถป้องกันได้ หากมีการดูแลอย่างรอบด้านและสม่ำเสมอ โดยเฉพาะในผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีกซึ่งมีความเสี่ยงสูง ครอบครัว ผู้ดูแล และบุคลากรทางการแพทย์ควรร่วมมือกันในการเฝ้าระวังและปฏิบัติตามแนวทางการป้องกันอย่างเคร่งครัด เพื่อให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดี ปราศจากความเจ็บปวดจากแผลกดทับ และสามารถฟื้นฟูสมรรถภาพได้อย่างเต็มศักยภาพ